10 Soruda Kadın Dostu Kentler
siteadi.com - 10 Soruda Kadın Dostu Kentler
Kadın dostu kentler, kentin sunduğu ekonomik, sosyal ve siyasi fırsatlardan kentte yaşayan herkesin eşit bir biçimde yararlanabileceği kentlerdir. 10 soruda, kadın dostu kentlerin dünyada ve Türkiye’deki tarihsel gelişimini ve sağladığı imkanları anlattık.

1) Sanayi devriminin kentli kadın üzerindeki etkisi nasıl olmuştur?


Sanayi devrimiyle birlikte on dokuzuncu yüzyıl bir yandan kadın emeğinin sömürüldüğü ve kadınların sağlıksız koşullarda yaşamaya mecbur bırakıldığı, diğer yandan kadınların yavaş yavaş örgütlenmeye başlamasıyla birlikte yurttaşlığın sembolü sayılan oy hakkının kadınlara verilmeye başlandığı bir dönemdir.


2) Uluslararası örgütler kadın ve kent sorununa ne zaman eğilmeye başlamıştır?


Yirminci yüzyıla gelindiğinde, dünyada meydana gelen çeşitli olaylar ve savaşlar sonucu önem kazanan insan hakları, bireysellik, demokrasi gibi kavramlarla birlikte kadın hareketi de yönünü kamusal alana ek olarak özel alana çevirmiş; kadınların bu alanlardaki sorunlarına eğilmiştir. BM, AB, ILO gibi uluslararası örgütler, kadın sorunlarına özel olarak odaklanmış ve az gelişmiş ülkeler başta olmak üzere, kadının mevcut toplumsal, siyasi, ekonomik sorunlarına çözüm üretilmeye çalışılmıştır.


Aynı kenti paylaşanların eğitim, güvenlik, istihdam, siyasal katılım gibi göstergelerde cinsiyetten kaynaklanan bir eşitsizlik yaşıyor olmaları, insan hakkı ihlâli olduğu kadar, yerel eşitliği bozucu bir durumdur. Bu durumla mücadele etmek ve kenti kadınlar açısından daha yaşanılır kılmak için BM, “Kadın Dostu Kentler Projesi”ni uygulamaya koymuştur.

3) Kadın dostu kent nedir?

Kadınların; sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlere, istihdam olanaklarına, kaliteli, kapsamlı kentsel hizmetlere (ulaşım, konut, güvenlik, vb), şiddete maruz kaldıkları takdirde haklarını güvence altına alacak mekanizmalara erişimini ve yerel yönetimlerin planlama ve karar alma süreçlerine katılımını sağlayarak, erkeklerle birlikte kentsel yaşamın her alanında eşit bir biçimde yer almasını destekleyen kentlerdir.

4) Neden kadın dostu kentler?

Kadınlar, kent nüfusunun yarısını oluşturmalarına rağmen, yerel karar alma süreçlerine tam ve eşit bir biçimde dahil olamamaktadırlar. Halbuki kadınlar seçilmiş ve atanmış yerel yöneticilerin planlama ve yönetim sürecinde danışmaları gereken doğal ortaklardır. Kadınların karar alma mekanizmalarında eşit temsil talebi; anayasal bir haktır, demokrasinin vazgeçilmez unsurdur.

5) Kadın dostu kentler kadınlara nasıl olanaklar sağlar?


Kentin planlanması ve düzenlenmesinde kadınların bir araya gelebilecekleri mekanlar, her mahalleye bir kreş, gündüz bakımevi hizmetleri gibi hizmetler sunar.


İyi aydınlatılmamış sokaklar, uzak noktalara hizmet vermeyen belediye otobüsleri ve bu araçların güvenli olmayışı kadınların en temel haklarından biri olan seyahat özgürlüğünü kullanmasını engellemektedir. Üstgeçitler ve yüksek kaldırımlar, kadınların bebek arabaları ile kentin sokaklarını kullanımını zorlaştırmaktadır. Kentlerin kültürel, spor ve dinlence olanaklarından da en az yararlanan gruplarından birini yine kadınlar oluşturmaktadır. Ayrıca, kadınların şiddete uğradıklarında sığınabilecekleri mekanlar, ilgililere ulaşabilecekleri acil destek hatları da yine kent yönetiminin yaptığı planlarda göz ardı etmemesi gereken unsurlardandır.

6) Kadın dostu kente nasıl ulaşırız?


Kadın dostu bir kente ulaşmanın birinci adımı kentte yaşayan kadın ve kız çocuklarını tanımaktan, onların sorunlarını, ihtiyaçlarını ve olanaklarını doğru analiz etmekten geçmektedir. Bu adımı takiben de illerde toplumsal cinsiyete duyarlı stratejik planlar ve performans programları hazırlanmalı, il bütçeleri belirlenirken bütçelemenin toplumsal cinsiyete duyarlı yapılmasına dikkat edilmelidir.

7) Türkiye’de kadının toplumsal konumu nasıl bir değişim yaşamıştır?


Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin belirgin olduğu Türkiye’de, kadının konumunun iyileştirilmesi kolay olmamıştır. Cumhuriyet Dönemi ile birlikte getirilen bazı yeniliklerle kadının toplumsal konumu iyileştirilmeye çalışılsa da, yakın zamana kadar kadın-erkek eşitliği yasalar da dâhil olmak üzere sağlanamamıştır. Türkiye’de 1990’lı yıllar, kadın hareketinin kurumsallaşmaya başladığı ve devletin kadın sorunlarına yönelik faaliyetlerde bulunduğu yıllar olmuştur. 2000’li yıllarda Avrupa Birliği’ne uyum süreci ile birlikte Anayasa’da yer alan erkeğin üstünlüğünü çağrıştıran ifadeler değiştirilmiştir. Ancak kadınların Anayasa ve yasalarda iyileştirilen konumları, onlara toplumsal yaşamda çoğu zaman bir eşitlik getirememiş, kentsel alanda dahi kadının ikincil konumu devam etmiştir.

8) Türkiye’de kadın dostu kente ilişkin ilk adım ne zaman atılmıştır?


2006 yılında Sabancı Vakfı desteği ile başlangıçta altı ilde uygulanmaya başlanan Birleşmiş Milletler Kadınların İnsan Haklarının Geliştirilmesi Ortak Programı (BMOP), bugün on yedi farklı ülkede yüzü aşkın kentte uygulanmakta olan Proje’ye, Türkiye’den de on iki il dahil olmuştur (Adıyaman, Antalya, Bursa, Gaziantep, Malatya, Mardin, Samsun, İzmir, Kars, Nevşehir, Şanlıurfa ve Trabzon).

9) “Kadın Dostu Kentler Projesi”nin ortakları kimlerdir?


Kadın Dostu Kentler Projesi’nin ortakları; İçişleri Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu (UNFPA), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı’dır.

10) Türkiye’de “Kadın Dostu Kentler Projesi” kapsamında neler yapılmıştır?

Proje kapsamındaki illerde il genel meclisi ve/veya belediye meclislerinde Kadın Hakları Komisyonları, valiliklerde ise İl Kadın Hakları Koordinasyon Kurulları oluşturulmuştur. Projede 2006 yılından bu yana yer alan İzmir’de üç, Nevşehir’de bir Kadın Sığınma Evi açılmış; İzmir, Nevşehir, Şanlıurfa ve Trabzon’da Mahalle Kadın Yönetim Komiteleri oluşturularak, kadınların sorun tespiti ve çözüm arayışı süreçlerine katılmaları ve kent hizmetlerine erişimde söz sahibi olmaları sağlanmıştır. Yine, program dâhilindeki kentlerde birçok kamu kurum ve kuruluşunda ‘Eşitlik Birimleri’ veya ‘Eşitlik Masaları’ oluşturularak, cinsiyet eşitliğinin tüm birimlere aktarılmasına ve toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı uygulamalar yapılmasına zemin hazırlanmıştır.
Kadın dostu kentler çalışması hakkında ayrıntılı bilgi

için: www.kadindostukentler.com


Kaynak: Kadındostukentler.com, sabancıvakfı.org, turkey.unfa.org, researchgate.net(Türkiye’de kadın dostu olma iddiasında bir kent: Gaziantep/Bahar Özsoy-Esra Banu Sipahi)