Aşık Dertli
siteadi.com - Aşık Dertli




19. Yüzyılın büyük halk şairlerindendir. Dertli 1772 yılında Bolu’nun Gerede kazasına bağlı yeni adı Reşadiye olan Çağa bucağının Şahnalar köyünde doğar. Ali Ağa adında bir çiftçinin oğludur. Anası Ayne’ nin gerçek adı Ayşe Kadındır.

Babası ölünce bucak ayanı olan Hendekçioğlu Halil Ağa, küçük İbrahim’in tarlalarını zorla elinden alır. Baba diyarını bırakarak genç yaşta kısmetini aramak üzere İstanbul’a gider. İstanbul’da elinden tutacak kimsesi olmadığı için iş bulamaz ve geri döner.

Kasaba kasaba gezmeye ve hayatını ne yolda kazanacağını bilmeden dolaşmaya başlar. Sırasıyla Konya ve Mısır’a gider, orada on yıl kaldıktan sonra köyüne geri döner. Daha çocukluğunda saza, söze meraklı olan İbrahim, bu uzun yolculuğu sırasında İstanbul, Konya, Kahire gibi dönemin ünlü şehirlerinde, âşık kahvelerinde, tekkelerde bir saz şairine gerekli kültürle donanır. Bu donanımdan sonra yepyeni bir dünya görüşüyle köyüne döner. Artık on iki telli saz çalmakta ve şiirler söylemektedir. Köyüne dönünce evlenir, iki oğlu olur.

Ekecek toprağı olmadığı ve gezgin hayata alıştığı için köyde daha fazla duramaz, sazını sırtlayıp yeniden köyden çıkar. Artık o, usta bir âşıktır. Son derece güzel çaldığı sazıyla geniş bir hayran topluluğu edinmeye başlar. Bu yüzden yollara düşen Dertli, Anadolu’yu dolaşmaya koyulur. Sivas, Zile, Amasya, Çankırı, Ankara gibi yerlerde sık sık görülmeye başlar.

1826'da İstanbul'a gider, kısa süreli birkaç memurluk yapar, sonra da Ankara'ya yerleşir ve 1845 yılında burada orada ölür.

Dertli" takma adının yaşamının güçlüklerinden geldiği söylenir, ama bir başka söylenti de bir sevi yüzünden kendisini usturayla öldürmeye kalkıştığı için "Dertli" adını aldığı yolundadır. Dertli hem aruz, hem hece ölçülerini kullanmıştır.

Dertli Divanı tek kitabıdır ve birkaç kez basılmıştır. Hem hece, hem de aruz ölçüsüyle şiirler yazan Dertli’ nin hece ölçüsünü kullandığı şiirlerde daha başarılı kabul edilir.

Mezarı Gerede yakınlarında Esentepe'de dir. Sonradan anayol üzerinde bir tür "Anıtmezar" yapılmıştır.


En çok bilinen şiiri olan Taşlamanın hikâyesi şöyledir;

Dertli’ye Beypazarı Kadısı bir haber göndermiş. “O sazı kırsın atsın. Saz çalmak haramdır, onda şeytan vardır!” uyarısında bulununca buna çok kızan Dertli, aşağıdaki taşlamayı söylemiştir.


Taşlama

Telli sazdır bunun adı
Ne ayet dinler, ne kadı
Bunu çalan anlar kendi
Şeytan bunun neresinde?

Abdest alsan aldın demez
Namaz kılsan kıldın demez
Kadı gibi haram yemez
Şeytan bunun neresinde?

Venedik'ten gelir teli
Ardıç ağacından kolu
Be Allahın şaşkın kulu
Şeytan bunun neresinde?

İçinde mi, dışında mı?
Burgusunun başında mı?
Göğsünün nakışında mı?
Şeytan bunun neresinde?

Dut ağacından teknesi
Girişten bağlı perdesi
Behey insanın teres'i
Şeytan bunun neresinde?

Dertli gibi sarıksızdır
Ayağı da çarıksızdır
Boynuzu yok, kuyruksuzdur
Şeytan bunun neresinde?


Kalenderi

İkbale zeval erse ne var, sende kemal var
Mağrur-ı kemal olma ki ardınca zeval var

Her bir kişinin talii devlette bir olmaz
Bir lokması yoktur ki yesin bunca rical var

Ahval-i perişanımı hiç de sorma efendim
Vallahi beğim boynuna, bu işte vebal var

Tek başıma olsam şaha gedaya kul olmam
Viran olası hanede evlad ü iyal (ayal) var

Dur olmayı ister mi kişi öz vatanından
Ey DERTLİ-i biçare bu esrarda ne hal var


Beni

Şakıya camında nedir bu esrar
Kıldı bir katresi mestane beni
Şarab-ı lalinde ne keyfiyet var
Söyletir efsane efsane beni.

Refet nikabını ey vech-i enver
Zulmette gönlümüz olsun münevver
Şarab-ı lalinin lezzeti dilber
Gezdirir meyhane meyhane beni.

Aşıkın çok bela gelir başına
Tahammül gerektir adu taşına
Şem -i ruhsarına aşk ateşine
Yanmada seyretsin pervane beni.

Bakmazlar Dertli'ye algındır deyu
Hakikat bahrine dalgındır deyu
Bir saçı Leyla 'ya mecnundur deyu
Yazdılar deftere divane beni.


Kaynaklar:


http://www.siir-defteri.com/sdi/aspx/ssr.aspx?a=3&b=14