Ekim Devriminin Sıra Neferi: KAMO

[bilinç]

Kamo, Mayıs 1852'de Gürcistan'ın Gori kasabasında doğdu. Haylaz bir çocukluk dönemini ailesiyle, özellikle babasıyla kavgayla geçirdi. Babasının zoruyla, Tiflis Papaz Okulu'na gönderildi. İsyankarlığı ve haylazlığı yüzünden okuldan atılması üzerine babası Kamo'yu eğitmek üzere özel öğretmen tuttu. Eğitilecek olan öğrenci, ufak bir ayrıntı unutulduğu için burjuva eğitimini alamamış; ama yaşamını adadığı bir kavgaya katılmıştı. Unutulan ayrıntı ise, kendisi de aynı papaz okulunda okuyan öğretmeninin, Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik grubunun bir üyesi olmasıydı. İleride Stalin olarak tanınacak olan Cugaşvili adındaki öğretmeninden, müfredatı öğrenemedi belki, ama burjuva düzeninin tüm pisliklerini ve onlara kin duymayı öğrendi. Bu iyi bir hayat bilgisiydi. Daha önemlisi ise, Cugaşvili tarafından bolşeviklere katılması oldu. İşte bir sıra neferinin, kamulaştrmacı ve gizli teknik eylemci Kamo'nun, kimilerince unutturulmak istenen, kimilerince efsaneleştirilen -ki bolşevik örgüt üyesi ve görevlisi olduğu unutulmamak kaydıyla, bunu hakeden bir yaşamdır- devrimci yaşamı buradan başlar.
siteadi.com - Ekim Devriminin Sıra Neferi: KAMO
Yetenekleri yazı yazmak ya da marksist öğretinin propagandasını yapabilmek yönünde gelişmemiştir, bu anlamıyla "eğitimli" ölçülerine uymamaktadır belki; ama bolşevikler, onun inandığı ve bildiği konulardaki gözükara cesaretini, haksızlığa karşı tahammülsüzlüğünü, kararlılığını ve teknik işlerdeki rahatlığını dikkate almışlar; bu yeteneğini, onu teknik alanda ve gizli eylemcilik yönünde uzmanlaştırarak değerlendirmişlerdir. İçinde yaşanılan dönem, devrimci yükselişin olduğu ve devrimci hareketin tarihinde narodniklerin, sosyal-devrimcilerin kamulaştırma ve suikastleriyle anıldığı dönemdir. Bir yandan da; Çarlık otokrasisi ve Okrahana, yani siyasi polis, gelişen işçi hareketini ve devrimci hareketi, izleme, ajan veya provakatör yerleştirme gibi yöntemlerle yoğun baskı altına almıştır. Rusya'nın birçok yerinden kamulaştırma ve cezalandırma eylemlerinin haberinin alındığı ve birçok devrimcinin cesur, kararlı tavırlarının, ölümlerinin veya sürgünlerinin dilden dile aktarıldığı bir dönemdir bu. Kamo da bu dönemin değerleriyle, haberleriyle yetişmiştir.

İlk görevi, partinin yayını Iskra'nın dağıtımı oldu. İşportacı kılığıyla ve büyük bir rahatlıkla, pervasızca kafasının üstünde taşıdığı sepetinde, yumurtaların altında yayınları taşıyordu; jandarmalarla ve muhbirlerle dalga geçerek. İnançlı bir kararlılıkla ve cesur bir rahatlıkla görevini yerine getiriyordu. Rahatlığı ve kıvrak zekası ile geliştirdiği teknikler ve yöntemler, yaşamı boyunca gizli çalışmada çok işine yarayacaktı ve Kamo'da bu yönden vasıflı bir devrimciydi. Gözükaralığının getirdiği birkaç küçük haylazca taşkınlık dışında, gizlilik kurallarına çok iyi uyuyordu. Örneğin, birgün kendisinden şüphelenen bir muhbiri, sarhoş edip, katranla tüye bulamıştı. Muhbir ayıldığında bunu yapanı hatırlamamıştı. Daha sonra, parti üyelerinin tehlikeli bölgelerde muhafızlığını yapmakla görevlendirildi. Muhbir ve ajanları bulma ve "gereğini yapma" görevini de başarıyla yerine getirdi! 1903 Temmuz'undaki büyük genel grevde, etkili olan Bolşevik Parti bildirileri için kent didik didik arandı, yine de Kamo'nun bir "kutsal" mekana -kiliseye- yerleştirilmiş matbaası bulunamadı. Görevleri giderek büyüyordu! 1903 sonbaharında, 130 kilo illegal yayınla, matbaa harflerini Batum'dan bir başka şehre tek başına taşımakla görevlendirildi. Yakalandığında, polis taşıdığı 1093 illegal yayını saymakta zorlandı, ama o çoğunu diğer şehire taşımıştı bile. Hapse atıldı, ve sayısız kaçışlarının ilkini duvardan atlayarak gerçekleştirdi. Bundan sonra, menşeviklerle bolşevikler arasında gizli Avlabar matbaasını yönetmek üzerine çıkan tartışmada "arabulucu" görevini aldı. Partinin kamuflaj için yaptırdığı (Bolşevikler yerin seçiminden, çalışmanın gizlenmesine, paranın teminine kadar bütün yükü omuzlamışlardı) bir şarap mahzeninin 18 metre altına yerleştirilmiş matbaaya, bir su kuyusundan açılan galeri ile geçiş yapılıyordu. Partili baskıcılar, dönüşümlü olarak yorulana kadar baskı yapıyorlardı. Ayda onbinlerce yayını hatasız basabilen, bu büyük matbaanın yönetimini bırakmamak için bolşevikler, son çare olarak, Kamo'nun "ikna" yöntemine güvendiler. Güvendikleri dağlara da kar yağmadı! Kamo, sadece, alaycı bir masumlukla "gelin, alın" demişti. Matbaa bolşeviklerde kaldı. Eylemleri ile heryerde arandığı dönemlerde, görev sırasında tutuklanıp, tekrar dışarı çıkıyordu, ama başka biri olduğuna herkesi inandırarak. Sorguda kendisine Kamo hakkında soru bile soruluyordu.

Bundan sonra, Kamo askeri ve silahlı eylemlerde görev aldı. Kamulaştırma ve silahlı eylemlerin teknik ihtiyaçlarını karşılamak için, parti adına çalışan gizli okullarda görev aldı, bir kısmını örgütledi. Parti göreviyle, bir yoldaşıyla birlikte silah satın almak için gittikleri bir Alman şirketine, kendilerini önemli bir Belçika firmasının temsilcileri olarak tanıttılar ve tesadüfen müşteri olan Çarlık subayları ile ortak bir deneme gösterisine katıldılar. Hatta , subaylarla "ahbaplık kurup", silahlar üzerine yararlı teknik tavsiyeler bile edindiler; örneğin, Rusya'nın soğukluğuna dayanmayan silahları almamak gerektiği gibi. Daha sonra, partinin parasıyla satın aldıkları bir gemiyi Varna'da cephane ile yükleyerek Rusya'ya taşımak için yola çıktılar. Olaylı bir yolculuk oldu. Romanya'da yakalandılar.

Kamo'nun en çok ses getiren, Çarlık ve Okrahana'yı çileden çıkartan eylemi, bolşevik askeri örgütünde örgütlediği Tiflis kamulaştırmasıydı. Güpegündüz ve hiç kayıp vermeden, önemli bir miktar para ele geçirildi. Menşevikler ile bolşevikler arasında hem sahiplenme, hem de yöntem üzerine sert tartışmalar yaratan bu eylemin failleri, eylemi, Krassin yönetiminde, Lenin'in de bilgisi ve onayıyla gerçekleştirmişlerdi. Tüzüğe uymadığı için de, eylemden önce partiden istifa etmişlerdi. Para bolşeviklerde kaldı, ancak seri numaraları bilindiğinden kullanılamaması bir yana, tutuklanmalara da sebep oldu. Menşevikler, sıkı ve disiplinli bir gizli örgüte olan düşmanlıklarını birkez daha göstererek, böyle bir yöntemin yanlışlığını dile getirdiler. Lenin'in ise 1902'de söylediklerine birşey eklemesi gerekmiyordu:

"... birçokları, sosyal-demokratların 'komplocu' politik mücadele anlayışına karşı her zaman yürütmüş oldukları polemiği yanlış anlıyorlar. Biz her zaman, politik mücadelenin komploculuk çerçevesiyle sınırlandırılmasına karşı çıktık ve bundan sonra da karşı çıkacağız, fakat bu kesinlikle güçlü bir devrimciler örgütünün gerekliliğini reddettiğimiz anlamına gelmez. Örneğin dipnotta sözü edilen broşürde, (Rus Sosyal-Demokratlarının Görevleri) politik mücadelenin bir komployla özdeşleştirilmesine karşı polemik yanında, (sosyal-demokrat bir ideal olarak) 'otokrasiye tayin edici darbeyi vurmak için', gerek 'ayaklanma' gerekse de bütün diğer 'saldırı yöntemlerine' başvurabilecek güçte olan bir örgüt anlatılmaktadır. (...) Bu nedenle biz sosyal demokratların, bir komplocular örgütü kurmak istediğimiz yolundaki suçlamadan korkmak son derece büyük bir naiflik olur." (Lenin, S. E. C.2 S.155)

Bir ajan tarafından polise verilen bilgiler doğrultusunda izlenen Kamo, Berlin'de bomba ve silahla yakalanır. Gerçek adını açıklamaz, bomba dolu valizi de sahiplenmez. Tutuklanır ve sağ kurtularak kavgaya devam edebilmesi için parti tarafından deli numarası yapması talimatı verilir. Kamo bu rolü, (eylemlerini ve kavgasını üstlenememesine bozularak da olsa) bazen bolşevikleri bile kuşkuya düşürecek denli gerçekci şekilde oynar. Kendine zarar verecek kadar deli denilebilmesi için dirseğindeki damarları dişleriyle parçalar, kafasını duvarlara vurur, kendisini gözetledikleri bir sırada kendini asar. Duyarsız kaldığını sanmaları için etine, tırnak altlarına batırılan iğnelere, dizine vurulan darbelere tepki göstermez. Almanya, baskılar üzerine Rus polisine verir. Deliliğini, Almanya'nın tescil ettiğini kabul eden çarlık polisi; onu tekrar aynı yöntemlerle muayene ettirmez, ama çok sıkı koruma ve izleme altına alır. Ancak ne çare ki Kamo, birkaç defa kaçtığı Tiflis'deki cezaevine konulmuştur. Tüm kontrollere rağmen, etkilediği bir gardiyanın ve partililerin yardımıyla kaçar. Tüm Çarlık polisi onu ararken, o Tiflis Emniyet Müdürlüğünün mahzeninde saklanır. Bolşevik partinin askeri örgütü, yoldaşının aranmayacağı yer olarak burayı uygun görmüştür! Tıpkı onun bir zamanlar, parti matbaasını, yerinin değiştirilmesi zorunlu olduğunda, polisin birkaç gün önce basıp tutukladığı bir yoldaşının evine yerleştirdiği gibi.

Rusya dışına çıkarılır. Biraz dinlendikten sonra, yine bolşeviklerin yayın ve teknik malzeme dağıtım görevini üstlenir. Rusya'da yeni askeri örgütler ve kamulaştırmalar örgütler. 1913 yılında muhbirler sayesinde yeniden yakalanır. Çok sıkı korumaya alınır. Mahkemede, savcının çoğu gercek olan iddiaları 30 ciltlik dosyayı doldurur. (Dosyalar, el arabasıyla taşınır.) Kamo'nun hakkında 50 suçlama vardır. Sadece dört suç gözetilerek, (ve dördünden de) idama mahkum edilir. Bu sefer kaçamaz; kaçma teşebbüsleri, dışarıyla olan bağlantısı baskı altına alınarak başarısız kılınır. Ama Şubat Devrimi'nin rüzgarları ile özgürleşen devrimci tutsakların içinde yerini alır. İşçi ayaklanmalarının ve devrimin Rusya'sında Bolşevik Parti, dar ve vurucu eylemlerin teknik militanı Kamo'ya tek bir görev verebilir. Talimat Lenin'den gelir; askeri dalda kendini yetiştirmiş, bilgilenmiş uzmanlara ihtiyaç vardır ve Kamo bu ihtiyacı karşılayabilecek militandır. Kamo'ya papaz okulunun yaptıramadığını, parti, yetenekleri doğrultusunda yaptırır. Kamo, konu üzerine kitaplar okur, partili bir öğretmenden ders alır. Yaşamının önemli bir kısmını, en dar ve sıkı yeraltı yaşamında geçirmiş, işkencelere dayanmış, bomba ve teknik malzemeyi taşımak ve kullanmakta ustalaşmış bu devrim neferinin, parti ve kavga yararı için gösterdiği azim ve kararlılık büyüktür ve örnek alınmalıdır.

Ekim Devrimi sonrası iç savaşta, bolşevik örgüt Kamo'ya burjuvazinin uşağı beyaz muhafızların komutanı Denikin'den "kurtulmak" için görev verir. Kamo ise hiç duraksamadan, Denikin'le birlikte tüm kurmaylarından kurtulmayı önerir. Parti reddetmez! Sonradan milislerini seçme yönteminin tersliği yüzünden, bolşevik liderlerce "haşlanmasına" rağmen, bu milislerle yola çıkar. Ancak kızıl ordu tersine çevirdiği güç dengesiyle, Denikin'in ordusunu geri püskürtür ve plan iptal edilir.

Kamo'nun efsanesi, yaptıklarını "ahlak" ve "insancıllık" çerçevesine sığdıramadıkları için onu unutturmak isteyenlerin bu çabalarına uygun olarak sonlandı. Temmuz 1922'de bisikletle evine giderken bir arabanın çarpması sonucunda öldü. Çoğu devrim neferi gibi inançlı, kararlı ve yaşamı pahasına sürdürdüğü kavgasını, onlar gibi adsız ve sessiz ama onlardan çok farklı bir biçimde sonladı.

Ama devrimin sıra neferi olarak, Lenin'in şakayla "komünist haydut" olarak nitelediği "unutulmaz Kamo" devrimcilere örnek alınacak bir yaşam, gerisine düşülmeyecek bir kavga bıraktı. Heykeli dikilmemiş, ölüm yıldönümü anılmamış, ne gam!

[Tuncelili]

emeğine sağlık dostum