UZAKTAN ÖĞRETİM NEDİR?
Uzaktan öğretimin tanımını yapmadan önce öğretim kelimesinin ne anlam ifade ettiğine bakmak faydalı olacaktır. Öğretim bir ülkenin teknolojik, ekonomik, politik ve sosyal gelişiminde temeli oluşturan yapı taşıdır. Bu tanımlamadan da anlaşılacağı gibi, öğretimin doğru yöntemler ve metotlar kullanılarak doğru kişilere verilmesi bir ülkenin geleceği açısından hayati önem taşımaktadır. Günümüzde artık öğretimin ülkenin genel gelişimindeki yeri değil, öğretimin nasıl daha iyi verileceği tartışılmaktadır. Sosyologlar, psikologlar ve uzmanlar öğretimdeki değişik metotlar ve tekniklerle ilgili çalışma ve araştırmalarını halen sürdürmektedirler.
Uzaktan öğretim ise, sürekli gelişmekte olan teknolojinin eğitim dünyasına sağladığı avantajlardan faydalanılarak yürütülen bir sistemdir. Uzaktan öğretimde esas olan öğrenci ve öğretmenin coğrafi konumlarının ayrı yerlerde olmasıdır. Öğretmen ve öğrencinin aynı çatı altında bulunsalar bile aralarında mesafe olması söz konusu olabilir. Uzaktan öğretim ile ilgili yapılan bu çeşit esnek bir tanım, bu programla alakalı yapılmış teorik ve klişeleşmiş bazı tanımlamaları ortadan kaldırıyor ve başka bir bakış açısı sunuyor [2].
Uzaktan eğitimle ilgili değişik tanımlamalardan bazıları da şunlardır;
California Distance Learning Project (CDLP) uzaktan eğitimi şu şekilde tanımlamaktadır:
“Uzaktan eğitim programı öğrenciyle eğitsel kaynaklar arasında bağlantı kurarak eğitimi gerçekleştiren bir sistemdir.”
United States Distance Learning Association (USDLA)’ın tanımı da şu şekildedir:
“Uydu, video, auido, grafik, bilgisayar, multimedya teknolojisi gibi elektronik araçların yardımıyla, eğitimin uzaktaki öğrencilere ulaştırılmasıdır.” USDLA, öğretmen ve öğrencinin birbirinden coğrafi olarak uzak olduğunu belirterek bu eğitim programında elektronik araçların yada yazılı materyal ve matbu malzemelerinin kullanılması gerektiğinin altını çizer [2].
Burada yapılan tanımlamalardan da belli olduğu gibi İnternet Destekli Öğretim (İDÖ)’de asıl amaç, her bireyin mekan ve zaman kısıtlaması olmadan kendisini geliştirmek istediği herhangi bir alanda eğitim almasının sağlanmasıdır. Bir ülkede sosyo-ekonomik yapı, kültürel ve teknolojik gelişme sağlanması isteniyorsa öncelikle o ülkede eğitime önem verilmeli ve maksimum düzeyde insan eğitilmelidir. Çünkü ülkeler yetiştirdikleri insanlar sayesinde ilerlerler veya yetiştiremedikleri insanlar sayesinde gerilerler. Bizimde ülke olarak amacımız gelişmiş ülkelerin teknolojisini yakalamak olmalıdır. Bunu ise bilgiye ulaşmak, ilgi duyduğu alanda eğitim almak isteyen her bireye yüksek öğrenim imkanı sunmakla başarabiliriz. Eğer amaç her bireyin yüksek öğrenim görmesinin sağlanması ise, bireyin ister evinde olsun ister okulda bu hizmetin verilmesi gereklidir. İşte uzaktan eğitimin gerekliliği ve önemi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Çalışmak zorunda veya herhangi bir bedensel özrü olan ve bundan dolayı da herhangi bir örgün eğitime devam etme şansı olmayan fakat kendisini daha da geliştirmek isteyen bireyler için uzaktan eğitim yani İDÖ bir çok avantajlar sağlamaktadır.
Uzaktan öğretimi belirleyici unsurlar:

• Eğitim sürecinin tamamında veya büyük bir kısmında öğrenci ve öğretmen ayrı fiziksel mekanlarda bulunmaları,
• Öğrenci ve öğretmen arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla eğitsel medyanın kullanılması (bilgisayar, telefon, vb.) ve ders içeriklerinin bu araçlarla öğrenciye ulaştırılmasıdır.

DÜNYADA UZAKTAN ÖĞRETİMİN TARİHÇESİ
Uzaktan öğretimin temelini mektupla öğrenim oluşturur. Mektupla öğrenim İngiltere, Fransa, ABD, ve Almanya’da kullanıldı ve hızla yayıldı. İş çevreleri, dernekler ve daha birçok kuruluş mektupla öğrenimden etkin bir şekilde faydalanmaktaydılar. Daha sonraları internet ve multimedya teknolojisindeki baş döndürücü gelişmelerle uzaktan eğitimde yeni bir çığır açıldı. Eğitimde internetin önemini ve gerekliliğini anlayan birçok üniversite, bu imkanı kullanarak çeşitli on-line kurslar ve programlar hazırlamışlardır.
TÜRKİYE’ DE UZAKTAN ÖĞRETİM
Dünyada internet üzerinden eğitimi uzun yıllardan beri gerçekleştiren ülkeler olmasına karşın Türkiye’de bu teknoloji daha yeni yeni kullanılmaya başlandı. Fakat ülkemiz için daha yeni olan bu eğitim yöntemi türlü aksaklıklar yaşamaktadır. Bunlara en çarpıcı örnek olarak internet alt yapısının yetersizliği verilebilir. Bununla birlikte yakın gelecekte, yaygınlaşan bilgisayar ve internet kullanımıyla hızla gelişen internet alt yapısı sayesinde eğitime yönelik farklı konularda çalışma imkanları artacaktır. İnternet destekli öğretimden şu faydalar elde edilebilir:
· Esneklik,
· İnteraktivite,
· Ulaşılabilirlik,
· Yeniden kullanılabilirlik ve paylaşılabilirlik,
· Güncellenebilirlik [3].


GÜNÜMÜZDE VE GELENEKSEL EĞİTİM SİSTEMİNDE İDÖ’İN YERİ

Gün geçtikçe İDÖ’e ilgi artmaktadır. Akademik alanda çok büyük ilgi görmesine rağmen İDÖ ile ilgili hala kuşkular vardır. İDÖ kampus içerisinde verilen derslerin yerini mi alacak yoksa İDÖ geleneksel öğretim ile beraber mi yürüyecek? Bu tür sorular hala tartışma konularını oluşturmaktadır. Aslında burada önemli olan şudur ki, bu eğitimin sonuçları öğrenciler üzerinde olumlu mu olacak?
Bu tartışmalar bir yana dursun akla şu soru geliyor; Eğer eğitimin, anlamanın, gücün temeli informasyon ise, bu bilgilere anında ve dünyanın her yerinden ulaşmayı sağlayan internet ve bilgisayar da eğitimde çok önemli bir yere sahiptir.
Geleneksel eğitimde bir sınıf ortamındaki karşılıklı konuşmalar vücut diliyle, sesin farklı tonlarıyla desteklenmektedir. İDÖ’de belki bunu sağlamak zordur ama katılımcılar herhangi bir soru karşısında cevap vermeden önce istedikleri kadar düşünebilir, karşılıklı iletişimde zorlanan insanlar gayet rahat bir şekilde fikirlerini aktarabilirler. Örneğin bir sınıf ortamında yapılan tartışmada fikrini baskın bir şekilde ortaya koyan kişiler bunu online ortamda yapamayacaklardır. Online eğitimde öğrenciler geçmiş tartışmalara veya konulara geri dönütler yapabilme imkanına sahiptirler. İDÖ’de geleneksel üniversitelerde olduğu gibi doğru ve kaliteli eğitim kadrolarını seçmek önemlidir. Online öğrenciler karşılarında konuya hakim uzman kişileri görmek isteyeceklerdir. Geleneksel eğitim sisteminde üniversitede verdiği dersin aynısını İDÖ’de vermeye çalışan bir profesör ikisinin aynı şey olmadığının farkına varır. Çünkü İDÖ’de öğretim elemanı bilgiyi sunandan çok bilgiye yönlendirendir. Geleneksel sistemdeki sınıflarla İDÖ’deki sınıflar arasındaki farklar aşağıda görülen Tablo 1’le özetlenebilir.
Ders tabanlı
Tartışma tabanlı
Yapısal
Esnek
Amaca yönelik
Sonuca yönelik
Çoğunlukla öğretmen merkezli
Bağımsız öğrenci
Geniş sınıflar
Küçük sınıflar
Öğretmen bilgi kaynağıdır
Öğretmen bilgiye yönlendirir
Tablo 1. Geleneksel eğitim ile İDÖ’in karşılaştırılması.
İDÖ’de öğrencilerin derse karşı olan sorumlulukları geleneksel öğretimdeki öğrencilerden daha fazla olmak zorundadır. Onlar öğretmenin ortaya attığı tartışma konularına bir fikir üreterek konuyu daha iyi kavramalıdırlar. Çünkü İDÖ bu öğretim sistemine dayalıdır. Öğrenciler birer pasif birey değil de derste etkin rol oynayan bireyler olmalıdırlar. Öğrenciler dersi tartışarak irdeler ve öğrenirler. İDÖ’de geleneksel öğretimden farklı olarak birde sınıfların büyüklükleri verilebilir. Şu bir gerçektir ki bugüne kadar eğitim sistemimizde hep kalabalık sınıflardan şikayet edilmiştir ve edilmektedir. Bunun sebeplerinden biride yetersiz öğretmen sayısıdır. Günümüz geleneksel eğitiminde de hemen hemen aynı sorunlar devam etmektedir. Gerek öğretmen yetersizliği ve gerekse de üniversitelerdeki mevcut sınıfların yetersizliği küçük öğrenci gurupları oluşturmaya imkan vermiyor. Böyle bir imkan bulunsa bile bu durum öğretim elemanlarına aşırı ek yükler getiriyor. İDÖ’de ise küçük öğrenci gurupları kurmak ve onlarla ilgilenmek daha kolaydır. Öğretim elemanı sadece 1 tartışma forumuna katılacağına 2 yada 3 foruma katılıyor.
İDÖ’İN DEZAVANTAJLARI
İDÖ ile ilgili akla takılan sorulardan biri de öğrencilerin, arkadaşları ve öğretmenleriyle yüz yüze iletişim kurma imkanını bulamamalarıdır. Temelinde laboratuar uygulamalarının önemli bir yeri olan dersler, İDÖ’de sorun teşkil eden diğer bir konudur. Bir kimya yada bir elektronik dersi gibi el becerisinin kazanılmasının önemli olduğu derslerde internet ortamının kullanılması ne kadar yeterli olur buda ayrı bir tartışma konusudur.
İDÖ’İN TERCİH EDİLMESİNİN SEBEPLERİ
İDÖ’in neden tercih edilir bir eğitim olduğuna bakmadan önce kimler bu tercihi yapıyorlar bunu incelemek lazım. İDÖ uzaktan eğitimin bir sonucudur. Temelinde ise öğrencilerin istedikleri bir zamanda ve istedikleri yerden derse katılım şansları vardır. Bu eğitimi seçen öğrencilerin büyük çoğunluğu da 26 yaş civarında ve iş sahibi insanlardır. Bu kişilerin amaçları işlerini devam ettirirken aynı zamanda öğrenimlerini de sürdürmektir. Birde bu eğitim sisteminde bayanlar çoğunluktadır. Evine fazla vakit harcaması gereken, bu sebepten dolayı da evden ayrılamayan bayanlar da İDÖ’i tercih ederler.
Sonuç
Bu makalede verilmek istenen ana tema, hızlı bir gelişim sürecindeki teknolojiyi takip edebilmek ve gelişmiş ülkeler arasındaki yerimizi alabilmek için eğitimin önemiyle ilgilidir. Örnek olarak çevremizdeki gelişmiş diğer ülkelere bakacak olursak hepsi teknoloji alanında söz sahibidir. Teknoloji alanında söz sahibi olabilmek için eğitilmiş insanlara ihtiyaç vardır. Fakat ülkemizde sosyal ve ekonomik şartlar gereği bir çok insanımız erken yaşta eğitimini bırakarak çalışmak zorunda kalıyor. Belki de eğitimini bırakmak zorunda kalan her birey aslında ülke olarak teknoloji alanında bir adım daha ilerlememize engel oluyor. İşte İDÖ kendisini bu noktada gösteriyor ve bu kişilere tekrar eğitim imkanı tanıyor. Yada eğitimini işi yüzünden bırakacak birçok kişiye alternatifler oluşturuyor. İDÖ’de aradaki mesafe sorun olmamalıdır. Şunu unutmamak lazım ki, öğretmen ile öğrenci coğrafi konumları gereği kilometrelerce uzaklıkta olsalar bile birbirlerine yakın, aynı sınıf ortamında olsalar bile birbirlerinden kilometrelerce uzak olabilirler. Her şey öğrencinin öğrenmek isteyip istemediğine bağlıdır.
KAYNAKLAR
[1] Mustafa Ergün, İnternet Destekli Eğitim, Afyon Kocatepe Üni. Sosyal Bilimler Dergisi,Sayı:1,1998.
[2] www.zezencay.com
[3] Doç.Dr. Erhan Öner, İnternet Destekli Eğitimi Projesi: MÜNİTEP, Marmara Üni. Uluslararası Tekstil ve Konfeksiyon Teknolojileri Araştırma ve Uyg. Merkezi

__________________